Luizen en neten

Op de hele wereld bestaan er wel vierhonderd verschillende soorten luizen. Slechts drie daarvan leven op mensen, waaronder de kleerluis en de schaamluis. En misschien wel de allerbekendste: de hoofdluis. Hoofdluizen zijn insecten zonder vleugels van ongeveer twee tot vier millimeter groot (ongeveer zo groot als een sesamzaadje en bruin-grijs van kleur) en leven als parasieten op het behaarde hoofd van mensen. Luizen voeden zich met mensenbloed, gemiddeld 5 keer per dag. Zonder zichzelf te voeden met ons bloed kunnen ze maar 8 tot 24 uur overleven. Daarna drogen ze uit en sterven ze. Een hoofdluis is een parasiet dat uitsluitend op mensen leeft. Een hoofdluis kan niet op een dier overleven, je kan dus geen hoofdluis krijgen of geven door contact met dieren. Ze planten zich voort door eitjes (neten) te leggen die met een sterke soort ‘lijm’ stevig vastplakken aan de haren.

Luizencontrole

Het haar kan je het best regelmatig controleren op hoofdluis, het liefst wekelijks.

Als ik luizen heb ontdekt, wat dan? Neem de volgende stappen:

1. Controleer alle gezinsleden.
2. Behandel gezinsleden die hoofdluis hebben zo snel mogelijk met Licener Anti-luisshampoo, zie hier hoe!
3. Vertel mensen in de directe omgeving dat uw kind hoofdluis heeft. Denk aan school, kinderopvang, (sport)clubs, opa’s oma’s, de oppassen en ouders van vrienden.

Omdat hoofdluis besmettelijk is, adviseren we om de behandeling met Licener anti-luisshampoo zo snel mogelijk na detectie in te zetten. Als er vervolgens eventueel nogneten gedetecteerd worden, hoeft het overigens niet te betekenen dat de persoon nog besmet is: zelfs na behandeling met Licener kan er soms een dode neet vast blijven zitten in het haar. De lijm waarmee neten worden vastgemaakt aan het haar, is zeer hardnekking en lost niet op door gebruik van Licener. Een dode neet kan dus achterblijven in het haar, maar vormtdangeen risico wat betreft besmettelijkheid. Let wel op: andere luizenshampoos dienen meestal wél herhaald te worden; dit vind je terug in de bijsluiters. Neten groeien met het haar mee (ongeveer 1 cm per maand), dus hoe verder de neet van de hoofdhuid af is laat zien wanneer de leg heeft plaatsgevonden.Neten die enkele centimeters van de hoofdhuid af liggen, zijn lege of dode neten.

Levenscyclus

De eitjes van de hoofdluis worden neten genoemd. Niet alle neten die zij produceert zijn ook levensvatbaar. Die dode neten blijven halverwege het haar hangen. De neten die wel levensvatbaar zijn bevinden zich altijd dicht op de hoofdhuid. Dat is meestal achter de oren, onder de pony of in de nek, waar het klimaat voor de ontwikkeling van de neet optimaal is: warm en niet te droog. Een neet is mogelijk levensvatbaar wanneer het aan alle onderstaande criteria voldoet.

1. Wanneer de neet op 1 cm of minder verwijderd van de hoofdhuid aan het haar zit.
2. Wanneer de neet stevig vastgeplakt aan het haar zit.
3. Wanneer de neet licht- tot donkerbruin van kleur is.

De hoofdluis ontwikkelt zich in drie fases: neet (eitje), de onvolwassen luis (nimf) en de volwassen luis (imago). De vrouwtjesluis bevestigt de neten aan het haar met behulp van een lijmachtige substantie, minder dan een millimeter boven de hoofdhuid.

Hoe verspreidt de hoofdluis zich?

De hoofdluis verspreidt zich uitsluitend door haar-op-haar contact. De beestjes kunnen niet springen, vliegen of zwemmen. Slechts héél snel klimmen. De rol van overdracht via kammen, mutsen, jassen, petten, sjaals, koptelefoons, knuffels en beddengoed is nooit wetenschappelijk aangetoond [Heukelbach et al., 2010; Speare et al. 2002; Speare et al. 2003]. De overleving van de hoofdluis is afhankelijk van omgevingstemperatuur en luchtvochtigheid. Onder normale omstandigheden blijft een volwassen luis op een hoofd gemiddeld 20 dagen leven. Gescheiden van het menselijk lichaam, dus zonder bloed, kan een volwassen luis bij kamertemperatuur (20°C) maximaal 2 dagen overleven. Echter hoofdluizen die je op  spullen aantreft, zijn meestal dood, ziek, oud of aangetast en spelen een verwaarloosbare rol in de besmettelijkheid [Maunder, 1983]. Zolang er levende luizen of nog niet uitgekomen neten op het hoofd aanwezig zijn, blijft iemand potentieel besmettelijk.

Zit hoofdluis alleen op vies haar?

Vroeger werd gedacht dat kinderen met luizen vies waren. Gelukkig is dat idee en het taboe rond hoofdluis grotendeels verdwenen, want met persoonlijke hygiëne heeft het niets te maken. Door sommigen wordt zelfs gesuggereerd dat hoofdluizen juist heel schoon haar prefereren. Maar ook dat lijkt niethelemaal juist. De parasiet heeft géén duidelijkevoorkeur voor vieze of schone haren. Dus of je haar nu enorm vettig is of brandschoon, de hoofdluis kan in ieder haar prima vertoeven.

Terugkerend probleem

Hoofdluis kan erg hinderlijk zijn en vooral op basisscholen zijn de beestjes soms maar moeilijk uit te roeien. Luizen ademen door kleine luchtgaten op hun lichaam, tracheeën genaamd. Deze kunnen zij sluiten om wel 8 uur lang hun adem in te houden. Hun beten veroorzaken vaak een jeukende hoofdhuid en kunnen zelfs ontstekingen veroorzaken. Hoofdluizen kiezen graag warme en donkere plekken op de hoofdhuid, en dus vind je ze vooral achter de oren, langs de haarlijn, en in de nek. De luizen zijn niet bijzonder gevaarlijk en verspreiden ook geen ziektes, maar zijn wel erg vervelend en besmettelijk!